De plicht van de pendelaar: fietshelm op?

Het wegennet slibt genadeloos toe. Dat heeft zijn impact op de verhoudingen in het woon-werkverkeer. De fiets begint aan een inhaalmanoeuvre: al een op de vijf werknemers kiest ervoor. Maar de fietshelm is een pak minder populair. Hoe (on)veilig is dat en wat heeft de werkgever daarover te zeggen?

We verklappen al meteen het antwoord: dat is ‘dubbelzijdig’. Een fietshelm wordt in België nog altijd ondergebracht in het hokje ‘niet-cool’. Dat toont ook een recente enquête van het Waals Agentschap voor Verkeersveiligheid (AWSR). Meer dan twee op drie Belgen (68%) laat liefst de haren wapperen en draagt nooit een helm op de tweewieler. Daarmee scoren we slecht op Europees niveau: enkel Nederland en Hongarije noteren een nog hoger percentage.

Inbreuk blijft onbestraft

Ook wanneer een werkgever besluit een ‘draagverplichting’ op te nemen in een bike policy, blijft niet-gebruik veelal onbestraft. Hoe je zo’n policy correct aanpakt, lees je in deze blog. De federale overheid creëerde al in 2011 een precedent. Toen zagen zo’n 5000 postbodes bij Bpost zich volgens het reglement verplicht tot het dragen van een helm. Ter naleving van de regel worden ook controles uitgevoerd.

Verzekering volgt (ontbreken van) wet

Niet alleen werkgevers, ook verzekeringsinstellingen stellen zich vandaag nog soepel op. Verzekeraars verplichten je niet een helm te dragen. Bij een schadeclaim kan het niet dragen van een hoofddeksel dus geen dispuut veroorzaken. Wel willen de verschillende actoren sensibiliseren via tips en informatie.

Bijvoorbeeld: wist je dat je best een helm aanschaft die het CE-kwaliteitslabel EN-1078 draagt?

Dat label vormt volgens Testaankoop echter geen volledige garantie op veiligheid. De helmen worden getest tot een snelheid van 20 km/u. Wie gehaast is, gaat al gauw sneller. En dan zou een helm niet echt van nut zijn. De vereniging pleit daarom voor een verstrenging van de norm. Bij een aanrijding langs achteren toont een helm zich ook minder nuttig dan bij frontale of zijdelingse accidenten. Een argument voor wie tegen verplichting gekant is. Verrassende tegenstander van de helmplicht is de Fietsersbond. Immers, in landen waar een draagplicht is ingevoerd, stagneert of daalt het fietsgebruik.

Cijfers staven voordelen veiligheid

Toch heeft de fietshelm zijn nut bewezen. Vooral bij ongevallen zonder andere betrokkenen – zoals een valpartij – biedt een helm doeltreffende bescherming. Volgens het Belgisch verkeersveiligheidsinstituut Vias verkleint een helm de kans op een ernstig hoofdletsel met 70%. En 37% van de dodelijke fietsongevallen kon worden vermeden indien het slachtoffer een helm had gedragen.

Fietsen fiscaal

Een fietshelm toevoegen aan het werknemerspakket is bovendien fiscaal interessant. Naast aankoop en onderhoud van de fiets, is in de categorie veiligheidsmateriaal een helm 120% fiscaal aftrekbaar. Dat geldt ook voor fluovestjes, reflectoren en fietslichten, maar evenzeer voor fietsrekken en sanitaire voorzieningen. Beschermende regenkledij valt hier dan weer buiten en wordt aanzien als belastbaar voordeel. Maar die bonus loopt binnenkort ten einde: vanaf aanslagjaar 2021 zakt het fiscaal gunstregime naar 100%. Wat uiteraard nog altijd interessant blijft.
Voor de zogeheten speed pedelecs, waarvan de elektrische ondersteuning pas uitvalt bij een snelheid van 45 km/u, is er sinds oktober 2016 wél een verplichting tot helmdracht. Want deze snelle elektrische fietsen staan in de wegcode gecatalogeerd als ‘bromfiets’. Dat de speed pedelecs toch vlot hun weg vinden naar de werknemer, heeft te maken met een recente maatregel van de overheid. Om fietsverkeer aan te moedigen – in welke vorm dan ook – werd besloten de fietsvergoeding van 0,24 euro per afgelegde kilometer uit te breiden naar deze modellen.

Helm in de glazen bol

Of de overheid ooit een algehele verplichting voor helmdracht invoert, is voorlopig dus nog koffiedik kijken. Vias diende al een voorstel in bij de Vlaamse regering om de fietshelm te verplichten voor kinderen tot 14 jaar.