Verplichte bescherming voor klokkenluiders – wees er tijdig bij

Sinds 15 februari 2023 moeten bedrijven vanaf 250 werknemers een intern meldingskanaal en -procedure hebben voor klokkenluiders. Ondernemingen met minstens 50 en minder dan 250 werknemers kregen wat meer tijd om aan de nieuwe verplichting te voldoen: tot 17 december 2023. Gezien de deadline nadert, herhalen we de krachtlijnen in een notendop.

Edward Snowden, Chelsea Manning of Frances Haugen … het zijn maar enkele namen in de rij van bekende klokkenluiders die lijf en leven riskeerden voor een hoger doel. Hun beweegredenen mogen dan wel nobel zijn, het risico op zware straffen is nog altijd groot en dus is de bescherming van klokkenluiders noodzakelijk. Europa scherpte de regels aan.

De richtlijn legt minimumnormen vast voor de bescherming van klokkenluiders. Dat zijn personen die tijdens hun tewerkstelling bij of samenwerking met een overheids- of privaat bedrijf bepaalde inbreuken hebben vastgesteld en deze willen melden. Schendingen van de regels rond overheidsopdrachten, financiële diensten, witwaspreventie, volksgezondheid, milieubescherming, gegevensbescherming … de voorbeelden zijn legio. 

Alle ondernemingen en organisaties – uit de private en publieke sector – met minstens 50 medewerkers moeten een intern meldingskanaal opzetten. Uiteraard met voldoende garanties op het vlak van onafhankelijkheid, vertrouwelijkheid, opvolging en gegevensbescherming.

De bescherming geldt voor alle personen die economisch kwetsbaar zijn en die een inbreuk willen melden die in werkgerelateerde context is vastgesteld. Het gaat zowel over huidige als ex-werknemers, ambtenaren of zelfstandigen maar evengoed stagairs en vrijwilligers komen in aanmerking. Net als familie, collega’s en vertrouwenspersonen van de klokkenluider. Ook anonieme klokkenluiders vallen onder de richtlijn, wanneer zij later geïdentificeerd worden.

Op 16 december 2019 trad de Europese klokkenluidersrichtlijn in werking. Die vereist dat ondernemingen met een personeelsbestand van minstens 250 werknemers tegen 17 december 2021 een interne klokkenluidersregeling hebben. Private bedrijven met 50 tot en met 249 werknemers hebben nog tijd tot 17 december 2023. Ook voor gemeenten met minder dan 10.000 inwoners of 50 medewerkers en andere publieke entiteiten die geen 50 werknemers tellen, zijn uitzonderingen mogelijk.
 

De klokkenluidersrichtlijn gaat in essentie over het bewaken van de integriteit bij het ondernemen. Hoewel de procedure niet belet dat medewerkers of derden de (sociale) media opzoeken om een aanklacht te melden, verlaagt het wel de kans erop. De bescherming is dan immers gegarandeerd.