Werk is de basis van alles

Interview met Lieve Blancquaert over de zingeving van werk en de kracht van Europa

Wij zijn Europa. Het zou zomaar de nieuwe slogan van SD Worx kunnen zijn, gezien de ambitie om de toonaangevende Europese HR-speler te zijn. Maar het is de titel van Lieve Blancquaert haar nieuwe expositie, waarin de Belgische fotografe ons meeneemt op een trip doorheen Europa. Onder dezelfde naam verschijnt er een boek over en vanaf 5 maart loopt de docureeks op VRT Canvas. Het gaat over Europa, over mensen en over samenwerken. SD Worx zag er een mooi project in met een belangrijke maatschappelijke waarde en stapte mee in. Het zal enkele beelden uit “Wij zijn Europa” gebruiken in zijn Navigator-rapporten op basis van eigen Europees onderzoek rond payroll en HR. Lieve Blancquaert kwam op de koffie in het Gentse SD Worx kantoor, vlakbij haar woonst.

“In 1989 was ik in Oost-Berlijn aan het werk, onder meer voor het weekblad Knack. Als 26-jarige freelancer nam ik er talloze foto’s waar veel interesse voor was: men was nieuwsgierig naar het leven achter het IJzeren Gordijn, sociale media bestonden nog niet. Bij de val van de Muur op 9 november merkte ik een gigantisch gevoel van samenhorigheid op. Het liet een diepe indruk na en een sterke fascinatie voor eenmaking. Het idee om daar iets mee te doen, sluimerde al even in mijn hoofd. Ik wilde een signaal geven dat we dat samenhangende, sterke Europa niet mogen laten verbrokkelen. Er zijn 27 lidstaten, met 24 verschillende talen en een eigen geschiedenis voor elk land. Toch kunnen we er staan als één blok. Daar moeten we naar streven. Samenhorigheid is cruciaal om zaken in beweging te zetten en problemen op te lossen. Samen kunnen we zoveel meer.”

Met het initiatief wil Blancquaert ons goed doen nadenken als we in juni naar de stembus trekken voor de Europese verkiezingen. “Ik ben meer bezig met Europa dan met Vlaanderen of België en zoom liever uit. Onze slagkracht is veel groter als we samenwerken en we hebben veel te danken aan Europa. Hendrik Vos verwoordt het treffend: we zitten samen aan tafel en er wordt best wat ruzie gemaakt, we zijn het niet altijd met elkaar eens. We hebben onze eigen geschiedenis en belangen, zo vreemd is dat dus niet. Maar we slaan elkaar niet langer de kop in. Sinds de Tweede Wereldoorlog is er hier geen oorlog meer geweest en dat is de verdienste van de Europese Unie.”

De Brexit, de klimaatveranderingen, de vluchtelingeninstroom, de oorlog in Oekraïne … aan triggers geen gebrek om het idee om te zetten in een concreet plan. En dus maakte Blancquaert een tocht door Europa, met een camper en vijf maanden lang. Het doel? Enerzijds Europa beter te begrijpen aan de hand van ontmoetingen met gewone mensen. Anderzijds dat signaal te geven dat Europa één moet blijven. Blancquaert stelde bij haar contacten systematisch dezelfde vragen: voel je je Europeaan (85% zegt ja), voel je je rijk of arm, wat betekent geloof voor je, wat maakt je bang, wat zie je als de grootste uitdagingen voor de toekomst? Ze houdt er een warm gevoel aan over.

De reis deed Blancquaert beseffen hoe verwend we zijn in België, waar de arbeidsmarkt goed geregeld is. Anders is het in het zuiden van Spanje, met een ware leegloop van het platteland naar de steden die overvol geraken. In de streek Almeria, waar in kilometerslange plastic kassen massaal groentes worden gekweekt voor Europa, was ze onder de indruk van de werkomstandigheden die deden denken aan ware slavernij. Arbeidsmigranten werken er in extreme omstandigheden, worden er slecht betaald en leven in sloppenwijken. Ook dat is Europa, daar mogen we niet blind voor zijn.

Voor Blancquaert gaat werk hand in hand met geluksgevoel en levenskwaliteit. Dat functioneert in het noorden veel beter dan in het zuiden. Men is ook al langer lid van de Europese Unie, wat maakt dat er meer bescherming is en alles beter geregeld is. Landen als Bulgarije, Polen of Roemenië hebben nog een enorme achterstand in te halen op de arbeidsmarkt, wat ook te maken heeft met economische achterstand. Bij de lokale bevolking leeft het gevoel dat we op hen neerkijken, ook al behoren ze tot onze Europese familie en voelen ze zich wel degelijk Europeaan. Maar ze worden niet op dezelfde manier behandeld, vinden ze, denk aan het grote loonverschil, al wordt het leven ook daar duurder.

“Het leidt tot extreme armoede en doet mensen naar het buiteland migreren om daar te poetsen of in de bouwsector te werken, ver van hun familie en vrienden, jaren aan een stuk. Deze generatie offert zich op om de volgende generatie een betere toekomst te geven. Ik noem hen de verloren generatie.”

Als ze de baas was, zou Blancquaert iedereen een behoorlijk loon geven, loon naar werk. Het stoort haar dat medewerkers in de zorg zo slecht betaald worden, terwijl zij toch zo’n waardevol werk leveren. Ze wil meer toekomstvisie en aandacht voor de lange termijn. “Het is lastig om van verkiezing naar verkiezing te gaan, met relatief korte legislaturen. Zo geraak je niet rond. Werk, klimaat, sociale zorg, de vluchtelingenstroom, … het hangt allemaal samen en we moeten het samen oplossen.”

Lieve Blanquart: "Veel mensen werken om aan het einde van de maand een loon te hebben. Maar het is natuurlijk meer dan dat, het geeft zin aan je leven, het kan je trots maken. Ik sprak in Malta met een tomatenboer die vocht tegen de droogte. Maar zijn geloof gaf hem hoop, hij was gelukkig want trots op het resultaat van zijn werk: hij had immers de beste tomaten ter wereld."

“Voor mij is mijn werk alles, als ik mijn werk niet heb, word ik mak, het is de drive in mijn leven. Ik ben nu 60 en ik denk er niet aan om al te stoppen met werken. Autonomie is voor mij belangrijk. Ik wilde niet dat iemand anders beslissingen zou nemen voor mij en had schrik om voor een baas te gaan werken. Lesgeven sprak me ook niet aan. Ik was bang dat een vaste job en de zekerheid van een maandelijks loon op de rekening me in slaap zouden wiegen. Dus heb ik na mijn studies een ondernemersnummer aangevraagd. Het eerste jaar had ik, omgerekend, 200 euro winst. Natuurlijk nam ik in het begin opdrachten aan om rond te komen en een leven op te bouwen. Maar ik heb geld nooit boven kwaliteit gesteld. Dat maakt dat je soms moet inbinden, maar ik volg liever mijn hart. Zelfstandig zijn, kan stress geven, zeer zeker. Maar het geeft ook zoveel vrijheid en dwingt je om inventief en creatief te zijn. Dat vind ik mooi.”

Nu ze het toch over haar jeugd heeft, welk advies zou ze aan de jonge Lieve geven die aan de start van haar carrière staat? “Heb geduld en durf langzaam te groeien, verwacht niet dat alles meteen een succes is. Als je dertig bent, moet een groot deel van je carrière en leven nog beginnen. Voor mij kwam het beste rond mijn vijftigste. We moeten allemaal langer werken. Laten we alsjeblief wat positiever kijken naar ouderen en de ervaring die ze opbouwden. Grootouders die de kleinkinderen opvangen, doen een schitterende job. Laten we dat meer waarderen. Dat mis ik vaak: applaus voor mensen die door kleine dingen te doen in hun werk toch het verschil maken.”

“Het kapitalisme verbindt geluk en succes met groei, en liefst zo snel en zo hard mogelijk. Voor mij zit het geluk zit in de appreciatie van mijn werk. Ook een kleinere omzet of groei geeft dan heel veel voldoening. Vandaag komt 95% van mijn werk uit eigen initiatief. Omdat ik me het financieel kan veroorloven, dat besef ik natuurlijk, ik zit inmiddels in een andere levensfase. Maar het heeft ook te maken met de beperktheid van tijd. Als je jong bent, denk je dat de tijd eindeloos is. Nu besef ik veel meer dat de tijd beperkt is. Dus wil ik die goed benutten, door te focussen. Projecten zoals “Wij zijn Europa” vragen veel tijd en dus moeten andere projecten wijken. Maar ik doe de dingen die ik graag doe.”