Landingsbanen: wat zijn de mogelijkheden?

In een landingsbaan gaat een oudere werknemer minder uren presteren of stapt hij over naar een lichtere job. De bedoeling is om het einde van de loopbaan wat uit te stellen. Maar de ene landingsbaan is de andere niet, en de voorwaarden veranderen bovendien regelmatig. We zetten per mogelijkheid de regels op een rij.

De wettelijke pensioenleeftijd ligt nog tot 2025 op 65 jaar. Dan kan je sowieso op pensioen, ongeacht je loopbaan. Om ook een volledig rustpensioen te genieten, moet een werknemer een volledige loopbaan - volgens de wet 45 jaar – achter de rug hebben. Wie 42 jaar werkte, mag met ‘vervroegd pensioen’ vanaf 63. Werkte je 43 jaar, dan ligt de minimumleeftijd op 61 en voor wie 44 jaar gewerkt heeft op 60 jaar.

In 2014 besliste de regering-Michel om de wettelijke pensioenleeftijd in 2025 op te trekken naar 66, vanaf 2030 zelfs naar 67. De minimumleeftijd en loopbaanvoorwaarden blijven dezelfde. De verhoging komter als reactie op de toenemende vergrijzing: meer mensen moeten langer aan de slag blijven om de pensioenen betaalbaar te houden.

Sommige werknemers zien het niet zitten om aan hetzelfde tempo te werken tot aan hun pensioen. Voor hen brengt de landingsbaan soelaas.

Optie 1: halftijds of 1/5e-tijdskrediet

Er zijn twee regimes:

1. Halftijds tijdskrediet

Wie minstens 3/4e van een voltijdse betrekking aan de slag is, kan dat aantal verminderen tot een halftijdse job. Werkt de medewerker bijvoorbeeld al halftijds, dan is het niet mogelijk om ook nog eens halftijds tijdskrediet te nemen.

2. Tijdskrediet van het type 1/5

Daarnaast bestaat ook de optie om de wekelijkse arbeidsduur te verminderen met 1 dag of met 2 halve dagen per week. Enkel wie voltijds aan de slag is en die uren klopt gespreid over vijf dagen of meer, kan instappen. Een werknemer met een voltijdse betrekking in een regime van 38 uur over 5 dagen per week kan dus tijdskrediet 1/5 krijgen, wie 38 uur werkt over vier dagen dan weer niet.

Wie heeft er recht op?

Enkel werknemers uit de privésector vanaf 55 jaar komen in aanmerking voor een landingsbaan. Bovendien moet de medewerker minstens een loopbaan van 25 jaar als loontrekker op de teller hebben staan. De gewerkte jaren als zelfstandige of ambtenaar tellen niet mee.

Medewerkers met een zwaar beroep, een lange loopbaan of in een onderneming in moeilijkheden of in herstructurering vormen een uitzondering: zij kunnen op hun 50ste instappen. 

Wie kiest voor het halftijds tijdskrediet moet gedurende de 24 maanden voor het begin van de landingsbaan voltijds of minstens 3/4 aan de slag zijn geweest. Voor de 1/5-landingsbaan is dat gedurende 24 maanden voltijds of 4/5 in het algemeen regime van tijdskrediet. Bovendien moet er soms ook een collectieve arbeidsovereenkomst in de sector, of in je bedrijf zijn.

Wat met het loon?

Werknemers in een landingsbaan betaal je loon volgens hun deeltijdse prestaties. Een medewerker die kiest voor halftijds tijdskrediet, bijvoorbeeld, ziet zijn loon met de helft dalen.

Om het loonverlies (deels) te compenseren, voorziet de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) een uitkering. Al zit er wel een addertje onder het gras voor de werknemer: wie een landingsbaan in tijdskrediet opneemt, krijgt die compensatie wel pas vanaf zijn 60ste.

Optie 2: de zachte landingsbaan

Sinds begin 2018 bestaat ook de 'zachte landingsbaan'. Daarbij schakelt een medewerker van 58 jaar of ouder over naar een minder belastende job. Ook minder uren presteren is een optie, al geldt dan een leeftijdsgrens van 60 jaar. In beide gevallen verliest de werknemer een deel van het loon. Al is ook hier een uitzondering voorzien voor werknemers met een zwaar beroep, een lange loopbaan of in een onderneming in moeilijkheden of in herstructurering.  Zij krijgen, als aan alle voorwaarden voldaan is, een uitkering vanaf 55 jaar.

Maar voorlopig kent het systeem geen groot succes. Eerst was een sectorale cao nodig. Vandaag sloot enkel de metaalsector er een af. Vandaag volstaat een individuele overeenkomst tussen jou en je medewerker.

Quid het loon?

In die overeenkomst neem je ook afspraken op over een vergoeding om het loonverlies (deels) te compenseren. Als werkgever kun je dat zelf doen, of het Fonds voor Bestaanszekerheid neemt het voor zijn rekening. Er zijn slechts een beperkt aantal sectoren waar daarover afspraken bestaan. Op de vergoeding betaal je geen sociale bijdragen en je kunt ze voor 100% aftrekken als beroepskosten.

‘Rimpeldagen’: uitbreiding naar andere sectoren?

Het systeem van de landingsbanen vormt inspiratie voor de zogeheten ‘rimpeldagen’. Daarbij hebben werknemers in sommige sectoren vanaf een bepaalde leeftijd recht op extra vrije dagen, zonder daarvoor loon te moeten inleveren. Vandaag maakt vooral de zorgsector hier gebruik van: de meeste werknemers vanaf 45 jaar hebben er recht op en het aantal dagen stijgt met de leeftijd. Zo zien sommige 55-plussers hun teller met vakantiedagen aangedikt worden met 36 extra vrije dagen.

Het voorbeeld van de zorg inspireert de werknemersorganisaties in andere sectoren. De vraag naar rimpeldagen komt steeds vaker voor. Met de strenge voorwaarden van het tijdskrediet, zal die trend zich vermoedelijk nog sterker doorzetten.